Dzieje II LO (wchodzącego w skład Zespołu Szkół Ogólnokształcących) układały się nieco odmiennie niż losy innych szkół średnich. Złożyły się na to dwie przyczyny. Pierwsza to fakt, że do roku 1965 była to szkoła jedenastoletnia, co miało tę zaletę, że proces oddziaływania na ucznia trwał tu znacznie dłużej niż w innych szkołach, (...) a drugą przyczyną był świecki charakter szkoły, co zwłaszcza w pierwszych kilku latach jej funkcjonowania miało wpływ na rekrutację uczniów, szczególnie na ich skład społeczny, stawiało też przed szkołą szczególnie wyraźnie i mocno – realizację celów wychowawczych. Te dwa czynniki sprawiły, że ta szkoła była częściej niż inne „reorganizowana”, częściej też zmieniali się dyrektorzy i nauczyciele – pisała Irena Szuba, nauczycielka, w publikacji w „Roczniku Świdnickim”.¹

A początki szkoły były następujące: W roku 1901 pomiędzy ulicami Wodną i Równą wybudowano na potrzeby miasta salę gimnastyczną. Potem, na przełomie lat 1902/1903, na terenie zniwelowanego XVIII – wiecznego Fortu Wodnego, wzniesiono budynek Ewangelickiej Szkoły dla Dziewcząt. Grunt był grząski i podmokły, toteż przy stawianiu fundamentów użyto 258 żelbetowych pali wbijanych na głębokość 7 m. Budynek zbudowany został z czerwonej cegły. Mieścił 12 przestronnych sal i pomieszczeń klasowych, pokoje: nauczycielski, konferencyjny i gabinet rektora, nowoczesne, jak na tamte czasy, sanitariaty oraz aulę. Jej ściany pokrywała boazeria, która, niestety, nie przetrwała do dzisiaj. Zachowały się natomiast secesyjne witraże o motywach roślinnych. Teren wokół budynku zagospodarowano pod boisko, place zabaw, a nawet mały warzywniak.

W 1928 r., z okazji jubileuszu 25–lecia istnienia Ewangelickiej Żeńskiej Szkoły Ludowej, nadano jej imię Johanna Heinricha Pestalozziego (1746-1827), włoskiego pedagoga, wybitnej postaci przełomu XVIII /XIX w., jednego z reformatorów pedagogiki europejskiej. Jeszcze na etapie szkicowania projektu szkoły, ze względu na gwałtownie rosnącą liczbę uczniów w świdnickich placówkach oświatowych, zakładano możliwość rozbudowy obiektu o dwa skrzydła. Na początku lat 30. XX w. bryła budynku została powiększona o skrzydło południowe, w którym znajduje się obecne wejście główne. 7 kwietnia 1932 r., z udziałem miejskich oficjeli, świętowano oddanie tej części obiektu do użytku, utrzymanego w duchu modernizmu, z centralnie usytuowanym portykiem oraz prowadzącymi do wejścia szerokimi, granitowymi schodami. Na ich szczycie znajduje się kolumna z ciekawą okładziną ceramiczną: płaskorzeźbami z motywem astralno-astrologicznym gwiazd i znaków zodiaku. Na wewnętrznych ścianach portyku widnieją dwa putta, symbolizujące wiedzę i pracę. Rzeźbiarskie zdobienia to dzieło Hermanna Duboisa. Elewacja zyskała tynk w kolorze terakoty, przez co dobrze komponuje się z pruską cegłą licową starego budynku.

W piwnicach modernistycznego skrzydła ulokowano szkołę gospodarstwa domowego, na pozostałych kondygnacjach znajdowało się 12 pomieszczeń klasowych. Na parterze, po lewej stronie, zainstalowano fontannę ścienną, upamiętniającą patrona szkoły, również dzieło Duboisa. Kompozycja rzeźbiarska z wizerunkiem bocznego profilu głowy Pestalozziego wraz z motywem przyrody (żaby i wiewiórki), odzwierciedla jedną z jego głównych idei pedagogicznych, jaką było rozwijanie zdolności poznawczych dziecka, zapewniających umiejętność poruszania się w świecie ludzkim i w świecie przyrody.

Na krótko przed wybuchem II wojny światowej, po wprowadzeniu koedukacji, dziewczęta zaczęły się uczyć w modernistycznym skrzydle południowym, a chłopcy w budynku starej szkoły. Korytarze łączące obie te części zostały przegrodzone. Zajęcia w obu oddziałach prowadzono do 1945 r. W ostatnich miesiącach wojny, po ewakuacji mieszkańców miasta, mieścił się tu szpital wojskowy.

Budynek w niezmienionej formie stoi po dziś dzień. Warto wspomnieć, że w latach 60. XX w. czyniono starania w Miejskiej Radzie Narodowej o budowę północnego skrzydła szkoły. Stosowny wniosek sygnowany był nazwiskiem Janiny Tołłoczko, ówczesnej dyrektorki placówki.²

W latach 1945-1951 budynek był siedzibą I Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Kasprowicza (jedynego funkcjonującego wtedy w Świdnicy liceum).

W roku szkolnym 1949/50 ówczesne władze oświatowe, przy współudziale Towarzystwa Przyjaciół Dzieci (TPD), otworzyły w Świdnicy szkołę stopnia podstawowego, która obejmowała klasy I-VII. Była to placówka o charakterze świeckim i działała pod patronatem TPD. Pierwszą swoją siedzibę miała na pl. Wojska Polskiego (w latach późniejszych mieściła się tu SP nr 3). Jeszcze w tym samym roku została przeniesiona do budynku późniejszej SP nr 5 przy ul. Folwarcznej 2. W roku szkolnym 1950/51 było w niej 12 oddziałów szkoły podstawowej i jedna klasa licealna, w której uczyło 8 nauczycieli z dyrektorem szkoły – Pawłem Kulczakiem (chemikiem) na czele. Wychowawczynią klasy licealnej została polonistka Janina Tołłoczko.

Na jednym z pierwszych posiedzeń Rady Pedagogicznej, w którym uczestniczył przedstawiciel Zarządu Głównego TPD w Warszawie, wizytator Dąbrowski, zwrócono uwagę na specjalne zadania i cele Szkoły TPD, która: „powinna się stać głównym ośrodkiem wychowania młodzieży robotniczej, a nauczanie powinno się opierać głównie na zasadach materializmu dialektycznego”.³ W 1951 r. szkołę ponownie przeniesiono, tym razem do budynku przy ul. Równej 11, opuszczonego przez dotychczasowego gospodarza, jakim było Liceum im. Jana Kasprowicza. Klasy X i XI „Szkoły Ogólnokształcącej Stopnia Podstawowego i Licealnego TPD” uzupełnili uczniowie I LO, którzy zdecydowali się pozostać przy ul. Równej. Pozostali „Kasprowiczanie” przenieśli się wraz ze szkołą do budynku przy ul. Folwarcznej 2. W 1952 r. szkołę TPD opuścili pierwsi absolwenci.

W 1955 r. została zmieniona nazwa placówki na „Szkołę Podstawową i Liceum Ogólnokształcące TPD”, a w 1956 r. na „Szkołę Podstawową i II Liceum Ogólnokształcące”. Przybywało uczniów. W roku szkolnym 1959/60 w 27 oddziałach uczyło się ich 1 033 (głównie w szkole podstawowej). Klasy licealne, z wyjątkiem ósmych, były nieliczne. Stopniowo zmniejszała się liczba uczniów klas podstawowych, rosła ilość licealistów. W 1962 r. uczniowie urządzili przy szkole boisko do gry w siatkówkę. W 1965 r. dokonano reformy strukturalnej szkolnictwa, likwidacji ulega jedenastolatka, a ostatnia klasa siódma przeszła do nowo wybudowanej, pierwszej w mieście, 1 000-latki przy ul. Wodnej. Dopiero od tej chwili wysiłki dyrekcji i grona pedagogicznego mogły skoncentrować się wyłącznie na funkcjonowaniu szkoły średniej.

14 maja 1966 r. miała miejsce uroczystość nadania Liceum imienia gen. Aleksandra Zawadzkiego, połączona z wręczeniem sztandaru ufundowanego przez Komitet Rodzicielski. Gościem honorowym na uroczystości była wdowa po generale – Stanisława Zawadzka, która przekazała szkole kilka pamiątek. Odtąd nazwa placówki brzmiała: „II Liceum Ogólnokształcące im. gen. Aleksandra Zawadzkiego w Świdnicy”. Wśród czynników, które zadecydowały o wyborze tego patrona, był świecki charakter szkoły.

W początkowym okresie działalności Liceum dyrektorzy zmieniali się bardzo często. Dopiero od stycznia 1967 r. sytuacja ustabilizowała się, gdy został nim nauczyciel biologii Zenon Michalczyk (pełnił tę funkcję przez 24 lata). W tym roku zaczęto też realizować reformę liceum ogólnokształcącego jako szkoły czteroletniej.

1 września 1977 r. ponownie została zmieniona nazwa placówki, tym razem na: „Zespół Szkół Ogólnokształcących II Liceum Ogólnokształcące im. gen. Aleksandra Zawadzkiego w Świdnicy”, gdyż do II Liceum dołączyło Liceum Ogólnokształcące dla Pracujących i Średnie Studium Zawodowe.

Decyzją Rady Pedagogicznej w lutym 1990 r. zniesiono patrona szkoły i odtąd był to „Zespół Szkół Ogólnokształcących II Liceum Ogólnokształcące w Świdnicy”.

Przez 28 lat II LO było bezimienne. Uchwałą nr XXXV/298/2017 Rady Powiatu w Świdnicy z 4 października 2017 r. szkole nadano imię wybitnego lwowskiego matematyka Stefana Banacha. Z tej okazji Liceum 23 marca 2018 r. otrzymało sztandar, ufundowany przez Radę Rodziców, do którego zostały wbite symboliczne gwoździe, ufundowane przez parlamentarzystów, samorządowców, dyrektorów szkoły, jedną z klas oraz absolwentów.

W historii liceum wiele się działo na różnych płaszczyznach. Nie sposób wymienić tu wszystkich przedsięwzięć i inicjatyw, zarówno wewnątrzszkolnych, jak i o zasięgu lokalnym, będących udziałem nauczycieli i uczniów z „Równej”, a przysparzających szkole niekłamanej popularności. Na listę dokonań kilku dekad ubiegłego wieku z pewnością wpisać należy przede wszystkim szereg przedsięwzięć kulturalnych, takich jak: chór szkolny, Koło Przyjaciół Teatru, Koło Przyjaciół Książki, zimowiska teatrologiczne, Teatrzyk przy Stolikach, kabarety Kornik i Deska, grupy teatralne Sigma i Duodeviginti, Festiwal Piosenki Świątecznej, liczne grupy teatralne powstałe na potrzeby Szkolnych Konfrontacji Teatralnych, gazetki szkolne (np. długoletni Diariusz Żaków).

Obecnie do imprez organizowanych cyklicznie, często od wielu lat, zaliczyć należy:

• Otrzęsiny klas pierwszych
• Konfrontacje Teatralne
• Konkurs Języka Angielskiego
• Konkurs Matematyczny
• Świdnicka Noc z Biologią
• British & American Days
• Konkurs Wiedzy Filmowej
• Mistrzostwa Sportów Zimowych
• Szkolne Dyktando Ortograficzne
• Międzynarodowy Miesiąc Bibliotek Szkolnych

Od 2018 r. Liceum organizuje, pod patronatem Starostwa Powiatowego, projekt edukacyjny „Śladami Emila Krebsa”. Nazwa przedsięwzięcia nawiązuje do historycznej postaci wybitnego poligloty urodzonego w Świebodzicach – Emila Krebsa. Jego celem ma być zwiększenie zainteresowania nauką języków obcych. W II LO odbywa się cyklicznie konkurs multijęzykowy „Krebsomaniacy”, angażujący reprezentacje szkół z całego powiatu. W ramach projektu przeprowadzane są również warsztaty metodyczne dla nauczycieli z zakresu innowacyjnych metod nauczania oraz wykłady. Patronat honorowy nad przedsięwzięciem objęło niemieckie MSZ.

Ważne miejsce w działaniach szkolnej społeczności zajmują kontakty z zagranicą. Na przełomie XX i XXI w. uczniowie wraz z rodzinami kilkakrotnie brali udział w organizowanych przez Świdnickie Towarzystwo Partnerstwa Miast spotkaniach rodzin miast partnerskich – Tendring i Biberach – przyjmując u siebie zagranicznych gości lub wyjeżdżając do Wielkiej Brytanii i Niemiec. Kontakty z zagranicą nabrały tempa od momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej i przystąpienia do programu Sokrates Comenius w 2004 r. Pierwszy projekt obejmował działania artystyczne (teatralne, plastyczne i taneczne) oraz ekologiczne, angażując szkoły z Grecji, Niemiec. Od tego czasu II LO utworzyło sieć szkół partnerskich z Birmingham (Wielka Brytania), Orscholz (Niemcy) oraz z włoskich miejscowości zarówno z północy jak i z południa.

Dużą rolę w nawiązywaniu kontaktów młodzieży z zagranicznymi rówieśnikami, a także w rozwijaniu tolerancji, umacnianiu integracji europejskiej i propagowaniu praw człowieka, odgrywają działania Fundacji Krzyżowa dla Porozumienia Europejskiego, w których II LO bierze corocznie czynny udział.

Ponadto szczególnie spektakularnym wydarzeniem ostatnich lat stał się fakt zaproszenia, przez niemiecko-włoską fundację Fondazione L' Unione Europea z Berlina, uczniów szkoły do nagrania filmu w ramach międzynarodowego „Projektu Nono” (2015-2017), w którym młodzi ludzie z II LO odczytywali wzruszające listy pożegnalne członków antyfaszystowskiego ruchu oporu, pisane w przeddzień swojej egzekucji.

Uczniowie II LO z sukcesami biorą udział w konkursach i olimpiadach: matematycznych, fizycznych, biologicznych, chemicznych, ekologicznych, literatury i języka polskiego, historycznej, wiedzy o społeczeństwie, teologicznej oraz konkursach informatycznych. Szkoła również zawsze zajmuje wysokie miejsca w rywalizacjach sportowych.

Jak wynika z ostatnio opublikowanych wyników Edukacyjnej Wartości Dodanej za lata 2016-2018, II LO zostało zaliczone do tzw. „Szkół Sukcesu” jako najefektywniej pracująca szkoła powiatu świdnickiego („metoda EWD” to zestaw technik statystycznych pozwalających zmierzyć wkład szkoły w wyniki nauczania). W 2019 r. placówka uzyskała tytuł „Złota Szkoła” w Rankingu Liceów Ogólnokształcących Perspektyw. Jest to potwierdzenie bardzo wysokiej jakości pracy nauczycieli oraz osiągnięć uczniów. O przyznaniu tytułu zdecydowały sukcesy w olimpiadach i konkursach, ale przede wszystkim bardzo wysokie wyniki z egzaminów maturalnych. Szkoła corocznie plasuje się wysoko w tym rankingu, uzyskując tytuł „Srebrnej Szkoły” (2015 i 2018) oraz „Brązowej Szkoły” (2016 i 2017).

Od lat młodzież pozostaje w stałym kontakcie z Uniwersytetem Wrocławskim, Politechniką Wrocławską i Uniwersytetem Medycznym, uczestnicząc w wykładach, laboratoriach, warsztatach i pokazach.

Dowodem ogromnej popularności Liceum w regionie jest coraz większa liczba uczniów ubiegających się o przyjęcie do szkoły. Wiele świdnickich rodzin z II LO łączą nierozerwalne więzy. Nauki w szkole pobiera już trzecie pokolenie. Liczna część grona pedagogicznego to również absolwenci „ogólniaka na Równej”. 

29 września 2017 r. z inicjatywy Stowarzyszenia Absolwentów i Sympatyków II LO emerytowany dyrektor Zenon Michalczyk otrzymał, nadany przez Radę Miasta, tytuł „Zasłużony dla Miasta Świdnicy”.

Dyrektorzy:

Paweł Kulczyk – 01.09.1950 - 01.07.1951                           

Paweł Wrzeszczyński-Polański – 01.07.1951 - 31.08.1952

Józef Krasoń – 01.09. 1952 -15.11.1953                             

Marian Bocian – 15.11.1953 -15.08.1955                          

Leon Gruszecki – 15.07.1955- 20.02.1960                       

Janina Tołłoczko – 20.02.1960 -30.09.1961                     

Adam Masternak – 01.10.1961- 31.12.1963                     

Włodzimierz Radlak – 01.01.1964 -31.12.1966               

Zenon Michalczyk – 01.01.1967- 31.12.1990              

Bogusław Wojskowicz – 01.01.1991-31.08.2011           

Jacek Iwancz – od 01.09.2011    

 Anna i Stanisław Bielawscy

1. Irena Szuba, II Liceum Ogólnokształcące im. gen. Al. Zawadzkiego w Świdnicy w latach 1950-1980, [in:] „Rocznik Świdnicki” 1981.
2. Informacje o przedwojennych dziejach placówki za: Tomasz Grudziński, Nasza wieczorówka – wydawnictwo z okazji 65-lecia LO dla Dorosłych w Świdnicy.
3. Szuba, op. cit., s. 66.