We środę (13 lutego 2019 r.) odbyło się spotkanie przeznaczone w szczególności dla klas trzecich z Prokuratorem Rejonowym - p. Markiem Rusinem. Prokurator postanowił skupić się na prawie karnym.

Dowiedzieliśmy się, iż prawo to określone zachowania ubrane w przepisy. Każdy człowiek związany jest z prawem, gdyż są takie akty prawne, do których każdy obywatel musi się stosować. Najważniejszym źródłem prawa jest konstytucja.

Aby ponieść odpowiedzialność karną trzeba ukończyć 17 lat, ale zdarzają się przypadki, że już w wieku 15 lat można ponieść taką odpowiedzialność karną jak osoba dorosła, jednakże chodzi tu o bardzo poważne przestępstwa.

Prawo ciągle się tworzy, rozwija, gdyż świat zmienia się nieustannie. Nowe zachowania w zmieniającym się świecie państwo penalizuje, czyli obejmuje jakiś czyn lub działanie systemem kar, również ma miejsce rozszerzanie czynów uznanych za karalne. Dla człowieka, który zna to prawo, po wielu latach praktyki, bywa ono często bardzo ciekawe, interesujące, porywające…

Jednocześnie warto wiedzieć, że każdemu oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy, a oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.

Dowiedzieliśmy się, iż zdolność prawna, to co innego niż zdolność do czynności prawnych. Kodeks cywilny opisuje szczegółowo moment i warunki nabycia zdolności prawnej oraz zdolności do czynności prawnych.

Zdolność prawna przysługuje wszystkim ludziom od momentu urodzenia (art. 8 § 1 Kodeksu Cywilnego) i oznacza, że jednostka może być podmiotem praw i obowiązków. Pojęciem związanym z aktywnością podmiotu jest zdolność do czynności prawnych, to jest możliwość rozporządzania swoimi prawami i zaciągania zobowiązań na własną odpowiedzialność. Zdolność prawną osoba fizyczna nabywa wraz z urodzeniem. Inaczej określa się to pojęcie podmiotowością prawną. Nie można odebrać zdolności prawnej osobie fizycznej - nie wpływa na nią sprawność umysłowa czy też wiek. Wygasa ona dopiero w momencie zgonu jednostki.

Więcej czynników wpływa na zdolność do czynności prawnych. Podstawowe kryterium związane jest z wiekiem osoby fizycznej - uzyskuje ją osoba pełnoletnia (czyli, jak określa to art. 10 Kodeksu Cywilnego, osoba w wieku 18 lat lub osoba, która zawarła związek małżeński przed osiągnięciem tego wieku). Zdolność do czynności prawnych to możliwość nabywania przez podmiot praw i zaciągania zobowiązań poprzez własne działanie (czynności prawne). Jest to też zdolność do dokonywania czynności prawnych we własnym imieniu.

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby, które ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo. Zdolności do czynności prawnych nie mają osoby fizyczne, które nie ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.

Pan Rusin wskazał też na różnicę pomiędzy przestępstwem a wykroczeniem.

Według polskiego prawa jako przestępstwo rozumie się czyn zabroniony przez Kodeks Karny pod groźbą kary. Ma on charakter zbrodni lub występku. Pierwsze z nich kara się pozbawieniem wolności na co najmniej 3 lata, drugie – karą grzywny albo pozbawieniem wolności na minimum miesiąc. Przestępstwo jest czynem o dużej szkodliwości społecznej zawinionym, karalnym i bezprawnym.

Wykroczenie to czyn społecznie szkodliwy, zabroniony i regulowany ustawą z dnia 20 maja 1971 Kodeks wykroczeń. Popełnienie wykroczenia kara się naganą, grzywną w wysokości od 20 do 5.000 zł, ograniczeniem wolności na okres 1 miesiąca albo aresztem od 5 do 30 dni. Sąd ma także prawo nałożyć na winnego popełnienia wykroczenia obowiązek naprawy szkody albo przeproszenia poszkodowanej osoby.

Prokurator uzmysłowił nam, iż należy także odróżnić czyn zabroniony od przestępstwa. Obowiązuje zasada, że ,,nie każdy czyn zabroniony jest przestępstwem, ale każde przestępstwo jest czynem zabronionym’’. Np. jeżeli osobie, która popełniła czyn zabroniony nie da się przypisać winy, czyn ten nie będzie stanowił przestępstwa.

Czyn zabroniony jest jedną z przesłanek składających się na definicję przestępstwa. Aby można było zakwalifikować takie zachowanie jako przestępstwo, obok czynu zabronionego muszą wystąpić: bezprawność czynu, społeczna szkodliwość czynu scharakteryzowana jako wyższa niż znikoma, a także czyn ten musi być zawiniony. W przypadku wykroczenia nie jest wymagane, aby szkodliwość społeczna była wyższa niż znikoma.

Czyn zabroniony może zostać popełniony zarówno poprzez działanie jak i zaniechanie. Zgodnie z Kodeksem karnym, w przypadku zbrodni tylko w sposób umyślny, natomiast w przypadku występku także nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi. Wykroczenie można popełnić zarówno umyślnie jak i nieumyślnie.

Dowiedzieliśmy się również, iż mamy obowiązek zawiadamiania o popełnieniu przestępstwa. Zgodnie z treścią przepisu art. 304 § 1 Kodeksu postępowania karnego, każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję. Użyte określenie oznacza, iż jest to moralny obowiązek każdego praworządnego człowieka. Z uwagi na to, iż jest to moralny obowiązek, to za jego naruszenie (tj. nie zgłoszenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa) nie grozi żadna kara, za wyjątkiem wyraźnie prawem przewidzianych szczególnych sytuacji.

Należy wskazać, iż od obowiązku ustawionego w przepisie art. 240 Kodeksu karnego ustawodawca również przewidział 3 wyjątki (art. 240 § 2 i 3 KK) i uznał, iż odpowiedzialności karnej za niezawiadomienie organów ścigania nie podlega ten kto: zaniechał zawiadomienia, mając dostateczną podstawę do przypuszczenia, że organy ścigania wiedzą o przygotowywanym, usiłowanym lub dokonanym czynie zabronionym, kto zaniechał zawiadomienia z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym oraz kto zapobiegł popełnieniu przygotowywanego lub usiłowanego czynu zabronionego określonego w § 1.

Pan Marek Rusin podawał częste przykłady wzięte z życia. Mówił do młodzieży, jak do osób dorosłych, które żyją w określonych realiach.

Przypomniał młodym kierowcom, ile można mieć promili i jakie są kary za nietrzeźwość za kierownicą. Okazuje się, że nawet za niewielką ilość procentów w organizmie można mieć sporo kłopotów, gdyż dozwolona ilość napojów alkoholowych w organizmie, z którą można usiąść za kierownicą, wynosi do 0,2‰. Od 0,2‰ do 0,5‰ to jest już wykroczenie, a stan nietrzeźwości plasuje się powyżej wartości 0,5‰. Kara za wykroczenie to 10 pkt karnych, utrata prawo jazdy na co najmniej 6 miesięcy (decyduje o tym sąd) i do 5 tys. zł. grzywny. Natomiast powyżej 0,5‰ w organizmie to już przestępstwo, za które grożą poważniejsze kary.

Prokurator poruszył też temat  pedofilii. Tzw. czyny pedofilne wobec nieletnich popełniają zarówno pedofile, jak i nie-pedofile. I tych osób, które nie mają zaburzeń seksualnych, jest znacznie więcej. Więc najprawdziwszymi określeniami są: nadużycie seksualne, molestowanie seksualne, gwałt seksualny. Opisuje się konkretny czyn, a nie osobę. Ściąganie filmów i rozpowszechnianie pornografii dziecięcej jest surowo karane.

Kolejnym zasygnalizowanym tematem była cyberprzemoc (cyberbullying, cyberstalking), która jest rodzajem przemocy stosowanej przy wykorzystaniu Internetu i środków komunikacji elektronicznej, m. in. telefonów komórkowych. Cyberprzemoc to zagrożenie, które ma różne oblicza i które z roku na rok rozszerza swój zasięg, dotykając coraz większą cześć populacji, zwłaszcza częściej korzystającej ze zdobyczy nowych technologii.

Mimo, iż sprawcy często mają poczucie anonimowości w rzeczywistości wirtualnej, to tak naprawdę w Internecie nikt nie jest anonimowy, a możliwość zidentyfikowania agresora działa na korzyść osoby pokrzywdzonej.

Jak się bronić przed cyberprzemocą?

Jeżeli podejrzewasz, że padłeś ofiarą cyberprzemocy, w sieci pojawiły się treści dotyczące ciebie lub kogoś tobie bliskiego, nie pozostajesz bezbronny. Zawsze możesz zgłosić sprawę na policję, w każdym województwie są policjanci specjalnie wyznaczeni do walki z cyberprzestępstwami. Ważne, aby w takiej sytuacji zachować wszelkie dowody, czyli np.: maile, SMS-y, zrzuty ekranu (print screen), linki do stron, na których pojawiły się dotyczące sprawy treści. Warto zawsze poprosić o interwencje administratora danego forum czy portalu i zwykle już na tym etapie można dość sprawnie poradzić sobie z agresorem.

Najczęściej doradza się ograniczenie jakichkolwiek kontaktów ze sprawcami.

Warto też wiedzieć, że składanie fałszywych zeznań, zwane krzywoprzysięstwem, jest jednym z przestępstw przeciwko wymiarowi sprawiedliwości. Stanowi występek, czyli przestępstwo mniejszego kalibru niż zbrodnia, za co grozi obecnie kara pozbawienia wolności, nawet do 8 lat.

Na koniec zobaczyliśmy, jak wygląda pałka teleskopowa, a Grzesiek, który marzy o studiach prawniczych, przymierzył prawdziwą togę prokuratorską (żabot w kolorze czerwieni). Nie obyło się bez pytań.

Było to bardzo kształcące i niezwykle interesujące spotkanie, dzięki któremu zwróciliśmy uwagę na prawo obowiązujące w życiu codziennym, patrząc przez pryzmat młodego człowieka, który zbyt często lekkomyślnie podchodzi do wielu spraw, a przecież konsekwencje naruszeń prawa mogą skutkować na całe życie!

Pan Marek Rusin zachęcał słuchaczy do korzystania z usług profesjonalnych prawników, nie zalecał zbytniego sugerowania się Internetem, gdyż każdy przypadek jest inny. Namawiał także młodzież z umysłami ścisłymi, analitycznymi, do podjęcia studiów prawniczych, bo prawo, które się naprawdę rozumie, bywa wręcz fascynujące. /M.S./

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł